ارزیابی عملکرد مناطق عملیاتی انتقال گاز با استفاده از تلفیق مدل منشور عملکرد

دانلود پروژه عملکرد مناطق عملیاتی انتقال گاز با استفاده از تلفیق مدل منشور عملکرد

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه ........................................................................................................................

مساله اصلی تحقیق......................................................................................................

 تشریح و بیان موضوع ...............................................................................................

ضرورت انجام تحقیق ................................................................................................

سابقه تحقیقات و مطالعات انجام گرفته........................................................................

اهداف اساسی تحقیق.................................................................................................

روش تحقیق...............................................................................................................

روشهای گردآوری اطلاعات......................................................................................

قلمرو تحقیق..............................................................................................................

مکان تحقیق...............................................................................................................

جامعه آماری.............................................................................................................

نمونه آماری..............................................................................................................

محدودیتهای تحقیق...................................................................................................

تعریف واژه های تخصصی طرح................................................................................

چگونگی ارتباط   مباحث تحقیق................................................................................

فصل دوم: ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق

بخش اول: ارزیابی عملکرد

مقدمه.................................................................................................................

تاریخچه و تعاریف.............................................................................................

تعریف ارزیابی عملکرد .....................................................................................

دلایل ارزیابی و مدیریت عملکرد........................................................................

چگونگی ارزیابی عملکرد................................................................................

هزینه یابی یر مبنای فعالیت..................................................................................

مدل سینک و تاتل..............................................................................................

ماتریس عملکرد................................................................................................

مدل نتایج و تعیین کننده ها................................................................................

هرم عملکرد......................................................................................................

کارت امتیازدهی متوازن....................................................................................

فرایندهای کسب و کار.....................................................................................

مدل تعالی سازمان.............................................................................................

مدل تحلیل ذی نفعان........................................................................................

چارچوب مدوری و استیپل................................................................................

فرایند ویسنر و فاست........................................................................................

راهنماییهای انتخاب شاخص ها ........................................................................

مدل منشور عملکرد..........................................................................................

بخش دوم:تحلیل پوششی داده ها

مقدمه................................................................................................................

تاریخچه تحلیل پوششی داده‌ها.........................................................................

تعریف تحلیل پوششی داده‌ها.............................................................................

ویژگیها و قابلیتهای کاربردی مدلهای تحلیل پوششی داده‌ها...............................

محدودیت‌ها و مسائل خاص در مورد رویکرد DEA..........................................

مدل اصلی CCRـ نهاده‌گرا...............................................................................

مدل پوششی CCR( مدل ثانویه).......................................................................

مدل BCC-نهاده گرا.......................................................................................

مدل جمعی........................................................................................................

مدل تراکم........................................................................................................

رتبه‌بندی عملکرد در DEAبا کارایی متقاطع....................................................

مدل رتبه‌بندی کامل آندرسون ـ پیترسون..........................................................

تغییرات کارایی در طول زمان............................................................................

الگوبرداری با استفاده از DEA........................................................................

تحلیل پوششی داده‌ها و برنامه‌ریزی آرمانی.......................................................

مدل شبه DEAچند جزئی................................................................................

بخش سوم: پژوهش های کاربردی مرتبط

مقدمه..............................................................................................................

کارت امتیازدهی متوازن: ارزیابی عملکرد واحد تعمیرات...................................

مدل منشور عملکرد: ارزیابی عملکرد شرکت DHL...........................................

مدل منشور عملکرد: ارزیابی سازمان London Youth.......................................

مدل منشور عملکرد: ارزیابی سازمانهای سنتی و الکترونیکی...............................

مدل منشور عملکرد: ارزیابی عمکرد شرکت House of fraser.........................

مدل EFQMو DEA.......................................................................................

مدل BSCو DEA............................................................................................

فصل سوم: الگوی مفهومی و متدولوژی تحقیق

مقدمه.......................................................................................................................

سیمای صنعت گاز ایران............................................................................................

انتخاب شاخص های عملکرد....................................................................................

مدل شماتیک و ریاضی تحقیق..................................................................................

مدل ریاضی..............................................................................................................

فصل چهارم: جمع آوری داده ها و حل مدل

مقدمه.......................................................................................................................

روش جمع آوری اطلاعات.......................................................................................

داده های عددی ساخت مدل.....................................................................................

مدل عددی ارزیابی مناطق عملیات انتقال گاز............................................................

افزایش تفکیک پذیری نتایج.....................................................................................

کارایی متقاطع مسئله.................................................................................................

کاستیهای کارایی متقاطع...........................................................................................

مدل DEA/AHP.....................................................................................................

الگوریتم حل مدل شبه DEAبا استفاده از DEA/AHP.............................................

کاهش تعداد متغیرها.................................................................................................

متوازن کردن داده ها................................................................................................

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها

مقدمه......................................................................................................................

نتایج حاصل از چارچوب منشور عملکرد.................................................................

نتایج حاصل از مدل کمی.......................................................................................

پیشنهادهای حاصل از تحقیق....................................................................................

پیشنهاد تحقیقات آتی..............................................................................................

منابع.......................................................................................................................

ضمائم....................................................................................................................

فهرست شکلها

شکل (2-1 ): تعریف هفت شاخص عملکرد...........................................................

شکل (2-2 ): مدل سه بعدی محققین پروژه TOPP.................................................

شکل(2-3) : ماتریس ارزیابی عملکرد.....................................................................

شکل(2-4): چارچوب نتایج و تعیین کننده ها...........................................................

شکل (2-5) : هرم عملکرد.......................................................................................

شکل (2-6) : کارت امتیازدهی متوازن....................................................................

شکل(2-7) : ورودی، فرایند، خروجی و نتایج..........................................................

شکل(2-8) : مدل تعالی سازمان..............................................................................

شکل(2-9) : مدل تحلیل ذی نفعان..........................................................................

شکل(2-10) : متد ممیزی و ارتقای PMS.................................................................

شکل(2-11) : طراحی سیستم ارزیابی ویسنر و فاست...............................................

شکل(2-12) : رابطه دو طرفه سازمان و ذی نفعان.....................................................

شکل(2-13) : منشور عملکرد و رابطه بین وجوه آن.................................................

شکل(2-14): برنامه ریزی آرمانی...........................................................................

شکل(2-15): فرایند تولید برای DMUp.................................................................

شکل(2-16): فرایند تولید برای DMSUj.................................................................

 شکل(3-2): خروجی نیمه ساخته...............................................................................

شکل(3-3) : مدل شماتیک منطقه سه عملیات(DMU2) و متغیرهای حل مدل............

فهرست جداول

جدول(2-1): پیشنهادهای انتخاب شاخص های عملکرد............................................

جدول(2-2) : برگه ثبت شاخص های عملکرد..........................................................

جدول(2-3) : مقایسه بین منشور عملکرد و BSC......................................................

جدول (2-4): ماتریس کارایی متقاطع.......................................................................

جدول(2-5) : کارت امتیازدهی واحد نگهداری و تعمیرات.....................................

جدول(2-6) : سوالات کلیدی جهت انتخاب شاخص های شرکت DHL................

جدول (2-7) : قسمتی از شاخص های LY..............................................................

جدول(2-8) : تفکیک عناصر مدل EFQMبه دو گروه...........................................

جدول(2-9): شاخص های انتخاب شده توسط BSC...............................................

جدول(3-1): پاسخهای بدست آمده از مصاحبه در رابطه با ابعاد منشور عملکرد.....

جدول(3-2): شاخص های بالقوه............................................................................

جدول(3-3) : رکورد شیت مربوط به هر شاخص....................................................

جدول(3-4) : لیست واحدها و زیر واحدهای مورد ارزیابی.....................................

جدول(3-5) : متغیرهای مدل...................................................................................

جدول(4-19) : ماتریس کارایی متقاطع واحدها........................................................

جدول(4-20) : ماتریس کارایی متقاطع زیر واحدها.................................................

جدول(4-21) : مقایسات زوجی واحدها..................................................................

جدول (4-22):ماتریس همبستگی بین ورودیها و خروجی ها...................................

جدول(4-23) : نتایج حاصل از آنتروپی شانون........................................................

جدول(4-24): نتایج حاصل از AHP.......................................................................

جدول(4-25): اوزان نهایی....................................................................................

جدول(4-26): داده های موزون..............................................................................

جدول(4-27) : تعداد متغیرها و محدودیتهای مسائل DEA/AHP.............................

جدول(4-28): نتایج حاصل از حل DEA/AHPبرای DMUها...............................

جدول(5-1): نتایج حل مدل تلفیقی........................................................................

جدول(5-2) : نتایج ماتریس کارایی متقاطع مناطق...................................................

جدول(5-3) : نتایج ماتریس کارایی متقاطع ایستگاهها.............................................

جدول(5-4) : مقایسات زوجی واحدها...................................................................

جدول(5-5): رتبه کارایی هر یک از مناطق.............................................................

جدول(5-6): رتبه کارایی هر یک از ایستگاهها.......................................................

فهرست نمودارها

نمودار(2-1) : نویسندگان در زمینه ارزیابی عملکرد با بیشترین ارجاعات....................

نمودار(2-2): تعداد انتشارات در زمینه DEAبر اساس سال........................................

نمودار(2-3): تعداد انتشارات توسط محققین مختلف در زمینه DEA..........................

فهرست مدلهای ریاضی

مدل(2-1): مدل اولیه CCRنهاده گرا.....................................................................

مدل(2-2): مدل اولیه CCRنهاده گرا.....................................................................

مدل(2-3): مسئله ثانویه مدل CCRنهاده گرا (مدل پوششی)...................................

مدل(2-4): مدل BCCنهاده گرای اصلاح شده......................................................

مدل(2-5): مدل پوششی BCCنهاده گرا................................................................

مدل(2-6): مدل جمعی..........................................................................................

مدل(2-7): مدل BCCستاده گرا............................................................................

مدل(2-8): مدل تراکم...........................................................................................

مدل(2-9): مدل اندرسون-پیترسون.........................................................................

مدل(2-10): مدل برنامه ریزی آرمانی معادل CCRنهاده گرا..................................

مدل(2-11): مدل برنامه ریزی آرمانی MinSum....................................................

مدل(2-12): مدل برنامه ریزی آرمانی MinMax....................................................

مدل(2-13): مدل شبه DEAچند جزئی..................................................................

مدل(3-1) : تلفیق مدل شبه تحلیل پوششی داده ها و برنامه ریزی چند هدفه............

چکیده

توجه به ارزیابی عملکرد سازمانی در طی سالهای اخیر موجب گسترش چارچوبها و متدولوژی هایی نظیر کارت امتیازدهی متوازن، مدلهای تعالی سازمانی، هزینه یابی بر مبنای فعالیت و ... گردیده که هر یک مزایای گسترده ای را ارائه نموده اند اما مبحث ذی نفعان چندگانه در بخش دولتی در مقایسه با بخش خصوصی که بیشترین توجه را برمشتریان متمرکز می کنند موجب بروز مشکلاتی در بکارگیری این تکنیکهای جدید در بخش دولتی گشته است که با ارزیابی مدلهای مختلف مدیریت عملکرد، چارچوب منشور عملکرد قادر است تا نیازهای ذی نفعان چندگانه را در بخش دولتی پوشش دهد.

از طرفی یکی از متدهای موثر در برخورد با انبوه داده ها و تخمین کارایی «تحلیل پوششی داده ها» می باشد که با وجود برخی محدودیتها، یک متدولوژی توانمند، استاندارد و شفاف است که به مدیران اجازه می دهد تا  تعداد نسبتا زیادی ورودی و خروجی، با مقیاس های متفاوت را بطور همزمان مورد تحلیل قرار دهند.

در این تحقیق، عملکرد مناطق عملیات انتقال گاز بعنوان یکی از سازمانهای تابعه شرکت ملی گاز ایران مورد بررسی قرار گرفته است که با توجه به مزایا و معایب مدلها و چارچوبهای گوناگون در زمینه ارزیابی عملکرد سازمانی، مدل منشور عملکرد بعنوان چارچوب کلی انتخاب شاخص ها مورد استفاده قرار گرفته و از دیگر تحقیقات در زمینه انتخاب شاخص ها نیز کمک گرفته شده است.از آنجا که هر یک از مناطق عملیات انتقال گاز دارای تعدادی ایستگاه تقویت فشار بعنوان سازمانهایی وابسته هستند، به منظور تحلیل اطلاعات بدست آمده و اندازه گیری کارایی هر یک از واحدها و زیر واحدها، از مدلی تحت عنوان «مدل شبه DEAواحدهای چند بخشی» استفاده شده است که به منظور رتبه بندی کامل واحدها و زیرواحدها، این مدل با برنامه ریزی چندهدفه تلفیق گردیده است.

مقدمه

نظارت و ارزیابی موضوعی است که از زمان مطرح شدن نظریات کلاسیک مدیریت همواره مدنظر بوده است. به عبارت دیگر تمام نظریات مدیریت به نحوی به موضوع نظارت، کنترل و ارزیابی بها داده و آنرا یکی از وظایف اساسی مدیریت دانسته اند. اما آنچه قابل ذکر است، تغییر نگرشی است که در این رابطه صورت گرفته است.

پس از انتقاد «کاپلن و نورتن» از اطلاعات سنتی حسابداری و مالی ، مدلهای بسیاری جهت ارزیابی عملکرد معرفی گردید که علت آن نیز ناتوانی سیستم های ارزیابی عملکرد سنتی و مالی در فراهم کردن اطلاعات مناسب و لازم برای تصمیم گیری مدیران بود. اما با وجود پیشرفتهای قابل توجه در طراحی چارچوبها و سیستم های ارزیابی عملکرد، بسیاری از شرکتها همچنان به شکلی ابتدایی بر شاخص های سنتی تکیه کرده اند.

از طرفی چارچوبهای مدرن و جدید، تنها مباحث مفهومی را بیان کرده و به ندرت به کاربردی کردن آنها پرداخته اند و نیازی که هم اکنون در این زمینه وجود دارد، کار بیشتر برای عملیاتی کردن این مفاهیم کلی می باشد بطوریکه بتوان برای هر سازمان، ارزیابی منحصر به فرد و مخصوص آن سازمان را انجام داد.

توسعه و گسترش وظایف دولت و به تبع آن سازمانهای دولتی، امر ارزیابی عملکرد آنها را اجتناب ناپذیر ساخته است چرا که محدودیت منابع، سرعت و کیفیت ارائه کالاها و خدمات، تشدید رقابت و ضرورت انجام هدفمند امور، زمینه توجه به عملکرد اینگونه سازمانها را فراهم آورده است. اما تا کنون نظامی جهت اجرای این امر طراحی نشده و در صورت ارزیابی، از روشهای غیر علمی و بیگانه با نظریات جدید دراین زمینه استفاده شده است. لذا این پژوهش با ترکیب دو رویکرد کیفی و کمی به دنبال ارائه یک الگوی مناسب ارزیابی عملکرد در مناطق عملیات انتقال گاز است.

فصل اول: کلیات تحقیق

مساله اصلی تحقیق

به دلیل عدم وجود سیستم ارزیابی عملکرد مناسب دراکثرسازمانهای دولتی نظیرمناطق عملیاتی انتقال گاز و محدودیتها و کمبودهای مدلها و تکنیکهای موجود در این زمینه ، ارائه الگویی جامع و عملیاتی برای ارزیابی عملکرد ضروری به نظر می رسد ، که در این تحقیق سعی خواهد شد تا با تلفیق چارچوب منشور عملکرد و مدلی جدید در زمینه تحلیل پوششی داده ها (DEA) و برنامه ریزی آرمانی این الگو ارائه گردد.

تشریح و بیان موضوع

ارزیابی عملکرد و بهره وری در دهه های اخیر هم از جانب مجامع علمی و هم مدیران و دیگر استفاده کنندگان مورد توجه بسیار قرار گرفته است . متدها و تکنیکهای بسیاری جهت ارزیابی عملکرد ایجاد شده است که هر کدام مجموعه ای از شاخص ها را جهت ایجاد توازن در دیدگاههای سنتی و تک بعدی به عملکرد معرفی می نمایند. اما علی رغم تمامی این پیشرفتها در ارزیابی عملکرد ، بسیاری از سازمانها همچنان بر شاخص های عملکرد سنتی و مالی متکی هستند.(Tangen ,et al, 2004)

چارچوبها ومتدلوژی های مختلفی ازجمله:مدل تعالی سازمانی ،[1]BSC،[2]ABC   ،هزینه کیفیت ، ارزش افزوده ذی نفعان و ... ایجاد شده اند که هر کدام جذابیتها و منافع بسیاری را به همراه دارند اما همیشه موفق نبوده اند . مفاد هر یک از مدلها منحصر به فرد بوده و جنبه های متفاوتی از عملکرد را معرفی می نمایند و به نظر می رسد همگی جامع و کامل باشند اما با این وجود هر یک از این تکنیکها و مدلها دارای نقاط ضعفی هستند.(Neely , et al,2001) بعنوان مثال یکی از پر کاربردترین مدلهای ارزیابی عملکرد BSCاست که عملکرد را از  چهار جنبه مختلف مورد بررسی قرار می دهد( مالی ، مشتریان ، فرایندهای داخلی و خلاقیت ویادگیری ) ولی یکی از مشکلات این مدل عدم توجه به نیازهای ذی نفعان دیگر و متقابلا کمکهای آنهاست . باید توجه داشت که هیچ مدل بهینه ای برای ارزیابی عملکرد وجود ندارد چرا که عملکرد سازمان یک مفهوم چند بعدی می باشد  لذا برای رفع این کمبود تکنیک BSC، یک مدل سه بعدی به نام "منشور عملکرد"[3]  توسط آقای "نیلی" در سال 2001 معرفی گردیده است که[4]PMS  را تحت پنج جنبه متفاوت ولی به هم مرتبط سازماندهی میکند . این پنج جنبه شامل : رضایت ذی نفعان – استراتژیها – فرایندها – توانمندیها و کمکهای ذی نفعان می باشد (Neely, et al, 2002)."نیلی" بیان می کند استخراج شاخص ها از استراتژی ها (در روش BSC) صحیح نمی باشد بلکه نیازها و خواسته های ذی نفعان می بایستی محور این انتخاب قرار گیرد.

از دیگر ضعفهای روش  BSC  در اندازه گیری عملکرد تشخیص و انتخاب یک "بهترین" برای مقایسه سایر واحدها می باشد و به دلیل وجود شاخص های متعدد کارایی و موفقیت در ارزیابی عملکرد ، یک واحد یا سازمان خاص نمی تواند در همه زمینه ها پیشرو باشد . بنابراین مقایسه شرکتها و یا واحدها از طریق BSC  غیر ممکن است و برای حل پیچیدگی حاصل از تعداد متغیرها و عدم وجود مقیاس مشخص برای معیارها از "تحلیل پوششی داده ها" استفاده می شود (Ricards, et al , 2004) . از آنجا که در مدل "منشور عملکرد" نیز این مشکل وجود خواهد داشت ، لذا به منظور رفع آن یکی از مدلهای DEA  که در ادامه توضیح داده می شود مورد استفاده قرار خواهد گرفت .

مدلهای اولیه DEA [5]  که توسط "چارنز" و دیگران ایجاد شده ، بصورت گسترده ای مورد توجه قرار گرفته و دامنه کاربرد آن وسعت یافته است . حال اگر DMUها[6] از یکسری اجزاء تشکیل شده باشند که خروجی هر یک ورودی دیگری باشد ، نیازمند بکارگیری ابزار اندازه گیری عملکردی می باشیم که با توجه به اطلاعات DMSUها[7] کارایی نهاییوکلی هرDMUرامحاسبه نماید (Amirteimoori, 2005).

یکی از مشکلات بکارگیری مدلهای DEA، "ضعف قدرت تفکیک " (در صورت کافی نبودن تعدادDMUها) و "توزیع غیرواقعی وزن به ورودی و خروجی های مدل" میباشد . که مدل "تحلیل پوششی داده ها بر اساس مدل برنامه ریزی آرمانی " نسبت به مدلهای کلاسیک از توانایی بالاتری در قدرت تفکیک پذیری و ارائه وزنهای واقعی دارد (مهرگان ، 1383). لذا در این تحقیق از تلفیق مدل DEAتوضیح داده شده و برنامه ریزی چندهدفه استفاده خواهد شد .

ضرورت انجام تحقیق

ایجاد بهبود در هر سازمانی نیازمند اندازه گیری عملکرد سازمان و برنامه ریزی و هدفگذاری جهت بهبود عملکرد می باشد. لذا ضرورت اندازه گیری عملکرد سازمان بر کسی پوشیده نیست . اما با وجود پیشرفتهای قابل توجه ای که در سالهای اخیر در طراحی چارچوبها و سیستمهای ارزیابی عملکرد رخ داده است ، بسیاری از سازمانها همچنان بر معیارهای سنتی متکی هستند. یکی از دلایل بروز این مشکل آنست که مدلهای جدید و پیشرفته در این زمینه تنها مباحث مفهومی وبنیادی را بیان می کنند و به ندرت عملیاتی شده اند . لذا چگونگی بکارگیری این چارچوبهای عملیاتی در یک سازمان خاص ، به منظور ایجاد یک سیستم ارزیابی عملکرد منحصر به فرد و بنا به نیازهای آن سازمان موضوعی است که کار بیشتری را می طلبد (Tangen ,et al, 2004). با وجود تکنیکهای متفاوت برای ارزیابی عملکرد و نقاط قوت و ضعف هر کدام ، در این تحقیق مدلی نسبتا جدید تحت عنوان "منشور عملکرد" مورد توجه قرار خواهد گرفت و محقق  بر آن است  تا با ترکیب آن و "مدل شبه تحلیل پوششی داده ها"[8]  و "برنامه ریزی آرمانی"  یک الگوی مناسب و عملیاتی را برای ارزیابی عملکرد مناطق عملیات انتقال گاز ارائه دهد.